Je kunt foto's beter bekijken door erop te klikken. Vanwege de slechte kwaliteit heb ik ze bewerkt.
Wijlen Jan Kuiper, mijn dierbare vriend en journalist schreef dit artikel voor het herdenkingsboek "Vrede, je moet erin geloven" ter gelegenheid van 50 jaar bevrijding.
Het Drontens vliegersmonument, een ontwerp van architect Pieter Jellema, bestaat uit de propeller van de in Flevoland geborgen Lancaster bommenwerper ED357.
Hierbij de record op Back to Normandy: https://www.backtonormandy.org/the-history/air-force-operations/airplanes-allies-and-axis-lost/lancaster/10404-Lancaster10404.html
Op 4 mei 1965 vond de onthulling plaats op de piek, waar nu De Meerpaal staat. De toenmalige Commodore J.I. Bosch van de Koninklijke Luchtmacht viel de eer te beurt het monument te onthullen. Het werd, in een ambiance van regen en onweer, een stijlvolle plechtigheid ter nagedachtenis aan alle geallieerde vliegtuigbemanningen, die in de Tweede Wereldoorlog om het leven kwamen. Een eerbewijs van de inwoners van een nieuw stukje Nederland, waarvan velen elders in het land de oorlog aan den lijven hadden ondervonden.
Die eerste herdenking bij het monument werd een stil eerbetoon aan de bemanningsleden van de geallieerde vliegtuigen en in het bijzonder aan de bemanningsleden van de Lancaster E.D.357, die hun leven lieten voor onze vrijheid.
Commodore Bosch noemde op de donkere avond van 4 mei 1965 deze vliegtuigpropeller een eenvoudig monument met een grote historie. “Ouderen van ons, hebben tijdens de oorlogsjaren het geluid van de motoren in de lucht als muziek in de oren geklonken: muziek van de vrijheid.
Hier boven in de lucht was het echter geen muziek, maar afweergeschut, waardoor velen werden getroffen en brandend in het IJsselmeer stortten. Hier boven in de licht boven dit nieuwe land heeft zich menig tragiek afgespeeld.
De vliegers wisten dat ze niet altijd weer zouden keren. Zij deden dit echter hun werk voor ons”. Als deze propeller zou kunnen spreken, dan zou U het volgende verhaal kunnen horen: “Ik ben een propeller van de viermotorige Britse Lancaster bommenwerper MK I met registratienummer ED357, behorende tot het nummer 12 squadron en gestationeerd op het vliegveld Wickenby”.
De eerste vlucht werd gemaakt op 6 december 1942, 36 maal voerde het toestel een vlucht naar Duitsland uit. De 37ste keer in de nacht van 11 op 12 juni 1943, ging het mis en werd de Lancaster door afweergeschut geraakt en stortte in het IJsselmeer tussen Swifterbant en Lelystad. Het toestel telde zeven bemanningsleden, waarvan er vier begraven liggen op de Algemene Begraafplaats te Amsterdam, te weten sergeant vlieger Thomson, sergeant telegrafist Campbell, sergeant boordwerktuigkundige Osborne en sergeant bommenrichter Ward.
De drie andere bemanningsleden werden als vermist opgegeven. Uit latere onderzoekingen zou blijken, dat de airgunners Pingle en Sparling de crash hadden overleefd en als krijgsgevangenen naar Duitsland werden afgevoerd. Navigator -sergeant Bowes Staat nog steeds als vermist opgegeven.
Boven Nederland zijn tijdens de Tweede Wercldoorlog tussen de 5.000 en 6.000 vliegtuigen neergekomen. Alleen de RAF verloor meer dan 27.000 vliegtuigen, terwijl de verliezen van de Amerikaanse Air Force nog groter waren.
Per toestel kwamen gemiddeld vier bemanningsleden om het leven. Het IJsselmeer is een massagraf van duizenden vliegers. Een graf zonder merken, zonder opschrift, zonder eerbetoon.
Jonge mannen van vreemde nationaliteiten hebben hier hun leven gelaten om de onderdrukte volkeren vrij te maken. Vandaar de oproep van Commodore Bosch op de avond van de vierde mei 1965: “Laat de bevolking van Dronten dit eenvoudig monument zien niet alleen voor de Doden, maar ook als een vermaning aan de jongeren, dat de toekomst niet zonder vrijheid kan”.
De toenmalige landdrost van het openbaar lichaam “Zuidelijke IJsselmeerpolders”, de voorloper van de gemeente Dronten, dr. ir. W.M. Otto memoreerde bij de onthulling en de eerste herdenking, dat tweederde gedeelte van de inwoners van Flevoland zo jong zijn, dat zij weinig of geen persoonlijke herinneringen aan de oorlog met zich meedragen. Maar de ouderen hebben deze persoonlijke herinneringen wel en zij gaan in hun gedachten nog vaak - en zeker op de 4de mei - terug naar de jaren 1940-1945.
Maar terwijl op het oude land de herinneringen aan deze periode op vele plaatsen zichtbaar gestalte hebben gekregen in de vorm van een monumenten, graven- en gedenktekens - terwijl op het oude land ook zoveel van de ouderen zeer persoonlijke herinneringen hebben aan de oorlogsjaren, was er in dit nieuwe land - ogenschijnlijk niets dat aan de oorlog herinnerde en was er ook geen zinvolle plaats waar wij op de 4de mei onze doden uit de oorlogsjaren konden herdenken.
Toch is ook dit gebied het toneel geweest van hevige strijd. Immers bij de ontginning van dit land heeft de bodem van het IJsselmeer in de afgelopen jaren geleidelijk zijn geheimen moeten prijsgeven, en zo hebben wij dan ook al vele restanten gevonden van geallieerde vliegtuigen die hier zijn neergestort.
Wij vonden hiermede de stille getuigen van de heldhaftige strijd die de geallieerde vliegers voor onze vrijheid hebben gevoerd. Het is goed dat dit monument ons nu en tot in lengte van jaren eraan zal herinneren dat vele geallieerde vliegers die vrijheid die nu hier bestaat, boven deze polder hebben bevochten en dat vele van deze vliegers in de polder - toen nog de modderbodem van het IJsselmeer - hun laatste rustplaats vonden”.
De eenvoudige herdenkingen bij een eenvoudig monument, dat door de bouw van De Meerpaal verplaatst werd naar de huidige piek op het Redeplein, kreeg tien jaar later, in 1975, een andere wending.
Een foto van het Drontens vliegersmonument in een Engels tijdschrift in 1974 was voor Mick Smith, in de oorlog airgunner bij de RAF, aanleiding om een bezoek aan Dronten en aan het monument te brengen. Hij werd zo getroffen door het eenvoudige monument, dat hij het jaar daarop met een groep air gunners de 4 mei-herdenking in Dronten bijwoonde.
Het eerste bezoek leidde, mede door de inspanning van Smith en een andere airgunner Jim Carpenter, tot een jaarlijkse pelgrimstocht van Britse air gunner naar Dronten.
In de loop der jaren groeide een speciale band tussen de airgunners en de Drontense bevolking. Een band, die door Mick Smith in mei 1984 tijdens een bezoek dat prins Bernhard aan het monument en aan de in Dronten vertoevende airgunners bracht, als volgt onder woorden bracht: “Als ik na een jaar de vrienden in Dronten weer ontmoet en zie hoe hun kinderen van onze gastgezinnen ons als hun eigen Engelse grootouders beschouwen, dan weet ik dat ons werk niet tevergeefs is geweest. Van een klein stekje is een machtige eik gegroeid".
Foto boven: Voor de Britse airgunners staat ieder jaar een bezoek aan Dronten en de herdenking op 4 met op bet programma. In 2018 waren nog enkele airgunners aanwezig
En bij dat bezoek van de prins aan de airgunners en het monument liet chairman van de wereldorganisatie van airgunners Jim Carpenter weten, dat Dronten voor altijd de piek op aarde zal zijn, waar de airgunners hun geallieerde vrienden, die in de Wereld Oorlog voor de vrede hun leven gaven, zullen komen herdenken.
In 1984 ook richtten de Britse airgunners in het Dronter gemeentehuis een speciale Air Gunners Room in met daarin vele attributen, die herinneren aan de luchtoorlog 1940-1945.
Maar al in 1980 eerde het gemeentebestuur van Dronten de zeven bemanningsleden van de Lancaster E.D. 357 door in Dronten-zuid straatnamen naar hen te vernoemen. De Canadese boordschutter W.T. (Bill) Pingle, het enige nog in leven zijnde bemanningslid, werd door de Dronter gemeenschap uitgenodigd de 4 mei-herdenking bij te wonen en de straatnamen te onthullen. Een gedenksteen aan de Lancasterdreef herinnert aan deze gebeurtenis.
