In de maand juni 2013 is het 70 jaar geleden dat er een grote, viermotorige Lancaster bommenwerper neerstortte op de Bakermark in Baak.

Om de record en locatie te zien klik hier

baak
Crash location
In de maand juni 2013 is het 70 jaar geleden dat er een grote, viermotorige Lancaster bommenwerper neerstortte op de Bakermark in Baak. Ca. 40 mtr ten Noord-oosten uit de hoek Dollemansstraat - Bakermarksedijk, tussen de boerderij De Dolleman, fam. Harenberg, de bakkerij - maalderij van de familie Jansen van de Blauwe Hemel, het woonhuis van Toon van den Bos en het woonhuis van de familie Notten.

Door Marinus Harenberg gepubliceerd in De Zwerfsteen

(Februari 2013, http://www.historischeverenigingsteenderen.nl/)

De ouderen onder ons kunnen het montone gedreun van de overtrekkende eskaders bommenwerpers in een schier eindeloze stroom van vliegtuigen nog wel herinneren. Het zware geronk klonk allen die hunkerden naar de vrijheid als muziek in de oren, immers elke slag toegebracht aan het industriële hart van Duitsland, het Ruhrgebied zou het einde van de gruwelijke 2e wereldoorlog een stap dichterbij brengen. Maar menigeen had toen niet in de gaten dat er geweldige verliezen werden gelden door de Engelsen en de Amerikanen die vooral overdag vlogen.
ln de nacht van 26 juni 1943 stegen 473 bommenwerpers in Engeland op met als doel Gelsenkirchen. Het nummer R5572 wat op de romp stond, vlak bij de staart, steeg op ca. 00.30 uur in Nottinghamshire wat ruim een uur later zou neerstorten in Baak. Er keerden 34 toestellen niet terug, met meer dan 200 bemanningsleden waarvan het grootste deel zou omkomen die nacht. Van de 34 toestellen zijn er 16 neergekomen in Nederland, 6 ervan kwamen in de Achterhoek neer tussen een en twee uur 's nachts, o.a. in Gorssel, Epse, Zieuwent, Aalten, Zevenaar en Baak.
Interessant is het de kerkhoven in deze plaatsen te bezoeken waar de slachtoffers begraven liggen.
Verder in de middag verloren de Amerikanen 20 bommenwerpers bij een aanval op Noord-west Duitsland, 275 bommenwerpers waren in Engeland opgestegen. De Duitse Luftvvaffe bleek achteraf 9 jachtvliegtuigen te hebben verloren.
De Engelse bommenwerpers hadden allemaal een 7-koppige bemanning aan boord. De Duitsers hadden een sterk verdedigingsapparaat, snelle jagers, en een goede communicatie onder elkaar Denk aan 2 radarsystemen bij de “Bloemendaal” en “Til”/ “Borriskamp” in Toldijk, de 2 voetstukken van beton staan er nog steeds, dat was voor die tijd een geweldige uitvinding. De geallieerden hadden deze uitvinding van de Duitsers eerst wel onderschat. 
De installaties konden op 80 km de hoogte en de snelheid bepalen van de van de bommenwerpers die in aantocht waren. Kwam zo'n vliegtuig per ongeluk 's nachts terecht in een zoeklichtbundel terecht, dan was het voor de Duitse nachtjager een makkie. Later werd er door de geallieerden reepjes zilverpapier uit de vliegtuigen gestrooid, om zo de radarbeelden van de Duitsers te storen.

 

digging lancaster
Opgraving

Aluminium stripjes

Dat was voor ons op de grond de andere morgen bij het zien en vinden van al die aluminium stripjes een raadsel. Ook het doel wat gebombardeerd moest worden bleef voor ons allemaal gissen. We hadden wel gehoord dat ze de stuwdammen van de Möhne-, Sorpe-, en Edersee wilden vernietigen, zodat het waten dus de energie voor de oorlogsindustrie lam werd gelegd. Hier in Steenderen en Baak werden we lang bang gemaakt voor een geweldig hoge vloedgolf van water ('s winters liep hier ook alles onder water vanuit de IJssel, dijken waren er nog niet) als de stuwdammen zouden breken. Om die stuwdammen te vernietigen waren zeer gedurfde en geraffineerde aanvallen voor nodig. met speciale, roterende bommen die heel laag ca. 15 mtr boven het wateroppervlak moesten worden gedropt. Het was 's nachts 26 juni om 1.30 uur toen ze me bruut wakker maakten, ze riepen “de Tommies komen er weer aan", er was altijd wel wat te zien in de lucht. Als 12 jarige jongen vond ik het een avontuur en zag toen nog practisch geen gevaar lk sprong uit bed, toen nog een beddekast en trok snel wat kleren aan, het kon soms lang duren en koud zijn. Toen ik buiten kwam merkte ik dat het prachtig weer was, licht bewolkt, bijna geen wind en een aangename temperatuur de beide knechten, waarvan een onderduiker waren ook al buiten. Vader en moeder bleven zo'n beetje tussen de buitendeur en de slaapkamer heen en weer lopen. Ze hielden de wacht voor mijn zusjes en reageerden steeds op wat er buiten gebeurde. Het was weer net als altijd, de zoeklichten stonden weer met tientallen te stralen in de lucht, het leken net planken, "Planken te koop” zeiden de mensen hier dan. Want soms kruisten de lichtbundels elkaar in de lucht en leek het op afstand net een stel planken. “De eerste formatie is er al overheen” zeiden de knechten, in de richting van Hengelo Gld zakte het geronk zachtjes weg.

Stil werd het niet

 

radar
Radar station

Stil werd het echter niet, want vanuit Westelijke richting begon het gebrom van vliegtuigen weer aan te zwellen, het was een apart monotoon gedreun. Soms werd het eentonige gebrom verstoord door een lichter geluid. Dat waren de Duitse jagers die om de formatie heenvlogen, ze beschoten de bommenwerpers zodra die in het licht van de zoeklichten kwamen. Dan ratelden de mitrailleurs in de lucht, en af en toe hoorden we op de grond luchtafvveergeschut bulderen. Het uit het westen opkomende geronk komt langzaam maar zeker dichterbij. De eersten waren al boven ons toen in het Westen een lichtvlekje zichtbaar werd. Al snel werd ons duidelijk dat dit een brandend vliegtuig was. Oei jongens dit wordt gevaarlijk, het komt precies deze kant op werd er geroepen. De lichtvlek kwam spookachtig, soms iets achter een wolk op ons af. Duidelijk zijn nu de op hol geslagen motoren te horen. Plotseling een lichtflits op de grond richting Steenderen en ca 10 seconden later gevolgd door een zware explosie, later bleek dat het vliegtuig een bom had verloren, of afgeworpen. Het vliegtuig begon te slingeren en verloor hoogte. Het was een angstaanjagend geluid van de in doodstrijd krijsende motoren van de aanstormende machine die als een toorts de nachtelijke hemel verlichtte. Waar zal het neervallen? We liepen naar links en even naar rechts om zo het brandende gevaarte te ontwijken. Het toestel was bijna boven ons toen het weer een grote bocht naar rechts maakte, snel hoogte verloon achter de huizen verdween en daar met een doffe klap op de grond neerstortte. Een grote felle vuurgloed steeg op naar de hemel, verstard en verschrikt, bijna op de grond liggend keken we naar de vuurzee. Zou er nog een explosie volgen van de bommen die het vliegtuig met zich meedroeg? Of zouden die na een poosje uit elkaar springen als ze te heet werden door het vuur? Hoe zal het met de mensen gaan van wie het vliegtuig was neergevallen? Zouden er nog mensen in gezeten hebben of zouden ze er uit gesprongen zijn? Deze vragen speelden ons allemaal door het hoofd toen we daar lagen en toekeken en nog niet precies konden bepalen waar het vliegtuig lag omdat het achter de huizen was verdwenen. De beide knechten wilden er al naar toe lopen, maar dat wilde vader Spekkink niet hebben. “Hierblijven” riep hij “Veel te gevaarlijk". Je mocht 's nachts niet buiten komen, en overal waren de Duitsers.

Prooi

Het moet ongeveer boven de Posbank zijn geweest dat een Duitse jager vanuit de dekking van de lichte bewolking zich een prooi uitzocht in de voortvliegend RAF bommenwerpers. De bommenwerpers zelf waren zwaar bewapend, ze hadden o.a. 3 zware mitrailleurs aan boord, een in de staart met schutten een in de koepel en een in de neus. Helaas konden ze de jagers in het donker niet van zich afhouden. En zo werd de 7 koppige bemanning van de Lancaster met kogels doorzeefd. Het ontredderde vliegtuig zwenkte brandend uit de groep en boog af naar de IJssel richting Steenderen waar de bewoners werden opgeschrikt door de gierende motoren (propellers afgeschoten en ontregeld) van de naderbij stormende machine die als een spook de nachtelijke hemel verlichte. Verschrikkelijk moet het drama zijn geweest dat zich enkele minuten na de beschieting afspeelde in de snel hoogte verliezende Lancaster Het is niet bekend of alle zeven leden van de bemanning nog in leven waren voor het brandende vliegtuig neerstortte. Vermoedelijk waren de meesten reeds dood of zwaar gewond. Het vliegtuig vloog nog vrij hoog toen het getroffen werd en zou de bemanning nog gelegenheid hebben gehad om hun tot ondergang gedoemde vliegtuig per parachute te verlaten. Piloot Davidson was de enige van wie we met zekerheid weten dat hij nog in leven was. Vertwijfeld, misschien in een laatste poging om nog iets te redden dropte hij de bommenlast in het laag gelegen moeras en weidegebied van het “Vreegat” tussen Steenderen en Rha waarna hij zich met zijn valscherm in veilgheid bracht door op het laatste nippertje uit het vliegtuig te springen. Wat zich precies heeft afgespeeld, zullen we nooit met zekerheid achterhalen, want de Canadees E.W Davidson is inmiddels overleden in 1988 in Canada. Hij is na de sprong in Duitse handen gevallen en is toen in het kamp Mühlberg aan de Elbe met vele andere geallieerde piloten opgesloten geweest.
De felle flits en ca. 10 seconden later een zware knal, alles richting Steenderen die we voor het neerstorten van de bommenwerper zagen en hoorden bleek de bewuste gedropte bom te zijn geweest. Het was een grote “Cookie” bom van 4000 kg die daar neerviel in het moerassige weiland c.a. 250 mtr ten westen van de boerderij “De Vree” bewoond door de fam. Piet van de Water tussen Steenderen en Rha, en 300 mtr N.O. van de boerderij “De watermolen” bewoond door de fam. Roordink, later Jan en Leike Uenk.
Het weiland was van van de heer Markvoort uit uit Zwolle. Wij, van de “Brandsenberg” uit Baak, fam. Willem Spekkink en Harenberg waren toen de pachters van de grond en hadden daar 15 pinken en koeien lopen, ze hadden geen schrammetje opgelopen. De bom viel in de hoek van de wei tegen de dijk van de Grote Beek. Het gat was wel 10 mtr breed en 3 mtr diep. De explosie was zo hevig, dat de prachtige witte boerderij “De Vree” helemaal onder de modder kwam. Ruiten en deuren waren kapot, maar de degelijke en ouderwetse bouwwijze van de gebinten en de muren deed de oude boerderij de explosie overleven. Gelukkig hadden de bewoners tijdig een veilig heenkomen gezocht in de kelden waar de L.B.O. uit Steenderen de bewoners ongedeerd aantrof.

 baak2Crashplaats

Nu terug naar de chrashplaats. Voor dat de lancaster neerviel verloor het nog 2 van zijn 4 motoren, 400 en 800 mtr van de chrashplaats. Toen ik voor het eerst van achter de “Bosmiete” van bakker Jansen van De Blauwe Hemel het wrak zag liggen had ik me daar nog een vliegtuig bij voorgesteld, maar het was een grote, smeulende schroothoop waarbij geen vliegtuig meer te ontdekken viel. 's Maandags naar school, was het beeld nog hetzelfde maar het vuur was bijna uit, en het knetterde ook niet meer van de munitie wat het toestel meevoer voor de afweer “s Middags uit school wilden we even met 4 a 5 jongens “Mica” glas gaan zoeken bij het toestel. Van Mica glas een soort helder kunststof waren de ruiten van de Lancasten een voorloper van plastic glas. We hadden op school gehoord dat je van dat 4 a 5 mm dikke glas mooie ringen voor om je vingers kon maken. We hadden geluk, geen Duitser te zien, we kropen onder de afrasteringsdraad doon want het vliegtuig lag een meter of 10 van de weg af We wilden de eerste scherven oprapen toen we een Duitse soldaat vanachter de houtmijt zagen springen en die schreeuwde “Weg” “Weg” “Raus”, toen schoot hij een paar maal in de lucht. En bang dat we waren, we renden helemaal de verkeerde op en hebben wel anderhalve kilometer omgelopen om bij huis te komen. Direct na de oorlog zijn er nog schroothandelaren uit Zutphen geweest en hebben de rest wat nog in de grond zat meegenomen.Toen hebben ze volgens Toon van de Bos, buurman nog een identiteitsplaatje gevonden zodat de zesde, vermiste persoon ook bekend werd. En wat ze na de oorlog hebben bijgewerkt, op het kerkhof in Steenderen kan men zien dat er naderhand een steen is bijgeplaatst, de laatste 2 stenen staan dicht bij elkaar Ook hebben we in 2002 nog een laatste poging gedaan om te zien wat nog in de grond zat van de Lancaster Samen met Gerrit Gosselink die belangeloos zijn kraan beschikbaar stelde en onder leiding van Co MaarschalkenNeerdt uit Purmerend die een deskundige was op gebied van in de oorlog gecrashte vliegtuigen. Hij bracht ook nog 3 medewerkers mee van de stichting A.R.G. 1940-1945 Luchtoorlogsmuseum “Fort Veldhuis” Heemskerk. Er is toen nog veel klein spul gevonden die veel historische waarde bleeken te hebben, tijdens de werkzaamheden kwamen veel Baakse mensen, nieuwsgierigen en andere belangstellenden kijken. Vele vragen werden gesteld, en werden helder en deskundig door de mensen van het museum beantwoord.

lancaster specs


Wat gevonden werd was o.a. parachutes met gespen en haken, uniformstukken, vliegershelmen, resten van een trui, een thermostaat van de Merlin motor en vele patronen. Deze voorwerpen liggen in het museum in Heemskerk met nog enkele grotere stukken van de Lancasten Nog een paar wetenswaardige berichtjes die ik gevonden heb in de historie van de gemeente Steenderen, zoals een procesverbaal en een nota. ln het procesverbaal staat het volgende:

Procesverbaal no 37

26 juni 1943, te Baak in de nacht van vrijdag 25 juni op zaterdag 26 juni. Omstreeks 1.45 uur in de nacht zag ik Hendrikus Theodoris Dahlhaus, Opperwachtmeester en Postcommandant der Marechaussee te Baak gemeente Steenderen dat in deze gemeente een vliegtuig brandend neerstortte. lk begaf mij onmiddellijk naar het fel brandende vliegtuig. Het vliegtuig bleek in een perceel hooiland van de de heer G.J. Harenberg terecht te zijn gekomen, ongeveer 80 meter van het woon-winkelhuis van W. Jansen en eveneens ongeveer 80 meter van de boerderij van G.J. Harenberg. Omstreeks 2.45 uur dus een uur later nadat het vliegtuig neerstortte, kwamen leden van de Duitse weermacht, die de omgeving afzetten. Omstreeks 9.00 uur die morgen deelde een Duitsche officier mij, relatant voornoemd, mede dat de bewaking over dat vliegtuig aan mij werd overgedragen. Den zelfden dag 's avonds om 21.30 uur werd de bewaking van het vliegtuig overgenomen door Duitsche soldaten.
Het neergestortte vliegtuig bleek een Engelsche bommenwerper te zijn. Bij en onder het vliegtuig zijn 5 gedeeltelijk verkoolde lijken van de inzittenden gevonden. De lijken zijn gekist, en overgebracht naar het lijkenhuisje van de Algemeene Begraafplaats te Steenderen. Twee motoren van bedoeld vliegtuig lagen respectievelijk 400 en 800 meter van de plaats waar het vliegtuig neerstortte. Enkele delen van het vliegtuig waaronderen delen van de vleugels lagen in de omtrek verspreid. Verdere persoonlijke ongelukken hebben zich niet voorgedaan en schade werd met uitzondering van op het veld staande gewas niet aangericht. Door den Burgemeester van Steenderen is onmiddellijk een alarmeringsbericht doorgegeven waar opsporing en aanhouding werd verzocht van eventueel afgesprongen piloten. Na melding van bovenstaande gegevens aan het Plaatselijk Hoofd van de Lucht Beschermingsdienst zijn door dezen onmiddellijk telefonische gewaarschuwd de rijksinspectie L.B.D. Den Haag Den Polizei-offizier beim Beauftragten für die Provinz Gelderland te Arnhem tel. 20344, alsmede den Ortskommandant te Doetinchem tel 810 en de Wehrmachtscommandantuur te Arnhem. Waarvan door mij H. Th. Dahlhaus persoonlijk op den afgelegden ambsteed is opgemaakt dit procesverbaal en over gegeven aan de groepscommandant te Laag-Keppel, teneinde te worden verzonden aan den Heer Burgemeester van Steenderen.
Gesloten te Baak, 26 juni 1943.

 

boederij de vree
Crash location

Procesverbaal nn 41

Op zaterdag den vier en twintigsten juli 1943, des voormiddags omstreeks 9.00 uur werd mij, Hendrikus Theodorus Dahlhaus, Opperwachtmeesten Postcommandant der Marechausse te Baak gemeente Steenderen medegedeeld dat te Baak gemeente Steenderen, op een perceel roggeland een olieresevoir en een zuurstofbus was gevonden. lk, relatant voornoemd begaf mij naar de aangeduidde plaats. Op een perceel roggeland, gedeeltelijk afgemaaid lag een ledig olieresevoir en een ledige zuurstofbus. 100 Meter Westkant Coöp Baak en Drempt te Baak. Daar bedoelde voorwerpen niet ver verwijderd lagen van de plaats waar het Engelsche vliegtuig op 26 juni brandend neerstortte kan met zekerheid aangenomen worden dat die voornoemde voorwerpen afkomstig zijn van dat vliegtuig. Bedoeld reservoir en bus is gedeponeerd aan het gemeentehuis te Steenderen. Na melding van bovenstaande gegevens aan het Plaatselijk Hoofd van den Luchtbeschermingsdienst zijn door dezen onmiddellijk telefonisch gewaarschuwd de Rijksinspectie L.B.D., Meldingscentrale den Haag. Waarvan door mij Opperwachtmeester H.Th. Dahlhaus persoonlijk op op den afgelegden ambtseed is opgemaakt dit procesverbaal en overgegeven aan den Groepscommandant te Laag-Keppel teneinde te worden verzonden aan de Heer Burgemeester te Steenderen.
Gesloten te Baak, 24 juli 1943.

Nota

Betaald aan G.J. Harenberg te Baak een bedrag van Fl 10.00 voor het overbrengen van 5 gesneuvelde Engelsche vliegers van Baak naar de Algemene begraafplaats Steenderen. Voor het twee keer rijden met een met twee paarden bespannen wagen. Een zekere ten Hoopen ontving Fl 3.25 voor het zetten van de namen op de lijkkisten van de omgekomen vliegers. De Fa. Roordink & Zoon te Baak bracht Fl 225.00 in rekening, zijnde de kosten voor 5 stuks doodkisten, gebeitst en voorzien van handvaten, en het bergen der lijken van de overledenen.

Steenderen Cemetery Netherlands


De complete bemanning van de Lancaster R5572.

 

- Sergeant E.W. Davidson, piloot.

- Sergeant J.G.V. Williams, navigator

- Sergeant J.A. Francis, radiotelegrafist en tevens boordschutter

- Sergeant S. Cowgill, boordwerktuigkundige.

- Sergeant E.W.H. Browne, bommenrichter

- Flight Sergeant C.H. Sinclain boordschutter

- Warrant Officer 11 L.E Sparling, boordschutter

Allen Engelsen, uitgezonderd de Canadese piloot.

 

Herdenkingsmonument

Ook hebben we in 2001 al eens gedacht over een herdenkingsmonumentje langs de weg te plaatsen voor fietsers en toeristen in de zomerdag en ze zo te attenderen wat hier in Juni 1943 is gebeurd. Het zou tussen de bomen en dichtbij de afrastering komen te staan, dus 10 mtr van waar het vliegtuig is neergestort. We hebben een schets gemaakt van het monumentje, heel simpel en eenvoudig van steen en beton met een gevonden aluminium balk van het vliegtuig er bovenop en er onder de 6 namen van de vliegers. Met dat idee zijn we naar het gemeentehuis in Steenderen gegaan voor medewerking, hulp, onderhoud en toestemming. We werden afgewezen, we hadden gehoopt op medewerking omdat een jaar ervoor in Rha het wel is gehonoreerd, zie de Zwerfsteen 2001-2 waarin ook de hele oorlogsgeschiedenis van 40-45 wordt weergegeven in Steenderen en vooral Rha, zeer interessant. We hebben ons wel afgevraagd, zijn er wel eens nabestaanden voor inlichtingen en informatie geweest van de crash op de Bakermark. Zo nu hoop ik dat met dit artikel dit drama op de Bakermark voor de toekomst in herinnering mag blijven. Met dank aan iedereen die mij heeft geholpen, in het bijzonder Co Maarschalkerweert uit Purmerend die mij in het verleden veel informatie heeft verschaft over de luchtoorlog 40-45. En ook Henk Samberg voor het digitaliseren van de tekst en de foto's.

 

Comments (0)

There are no comments posted here yet

Leave your comments

  1. Posting comment as a guest.
Attachments (0 / 3)
Share Your Location
Type the text presented in the image below