Er schuilt niet alleen veel waars, maar ook veel onwaars in het mythische karakter van D-day

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/er-schuilt-niet-alleen-veel-waars-maar-ook-veel-onwaars-in-het-mythische-karakter-van-d-day~b3828ad6/

Een verhelderend artikel over de betekenis van D-day in een breder perspectief van de wereld geschiedenis. Frank van Vree is directeur van het NIOD en hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Conflict en Herinnering aan de Universiteit van Amsterdam. Waar ik de boot mis in zijn betoog is, hoe deze ellende voorkomen had kunnen worden. Ik ben het met alle stellingen wel eens, maar het is vooral wijsheid achteraf.  

Frank van Vree:

Er schuilt, zoals in alle mythische verhalen, niet alleen veel waars, maar ook veel onwaars in deze voorstelling van de geschiedenis. En dat wringt, om het maar zachtjes uit te drukken, en precies dat geeft de retoriek van herdenkingen als deze zo’n wrange bijsmaak. Over de schaduwzijden van de geallieerde strategie, zoals de massale bombardementen op burger­doelen, wordt dikwijls gezwegen. En al helemaal nooit wordt stilgestaan bij de gevolgen van de bevrijding van West-Europa voor de bevolking van Indonesië, Indochina, Algerije, Congo en andere delen van Afrika. Aan hen is althans het verhaal van 75 jaar vrijheid niet besteed: zij zagen zich geconfronteerd met herrezen koloniale mogendheden, waaronder Nederland, Frankrijk en België, vastbesloten hun imperiale macht te herstellen, met bloedige oorlogen als gevolg, waarvan een aantal tot in de jaren ­zeventig zou voortduren.

Ook de geschiedenis van Oost-Europa verdwijnt in de mist van de ­mythologische voorstelling van de westelijke geallieerden. In de eerste plaats versluiert de mythe van D-day het feit dat de belangrijkste veldslagen in de Tweede Oorlog al ruim vóór 6 juni 1944 waren geleverd, en wel in de strijd tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Op identieke wijze wordt in de dominante geallieerde visie voorbijgegaan aan het gegeven dat Oost-Europa in alle opzichten het zwaarst onder de oorlog heeft geleden. Duitse soldaten noemden uitzending naar West-Europa gekscherend ‘vakantie’, de echte oorlog werd immers in het Oosten geleverd, op een ongekend barbaarse schaal, met tientallen miljoenen doden als gevolg.
Niet het einde van de oorlog

En dat is niet het enige aspect dat ontbreekt in het heersende West-Europese beeld van de oorlog. Mei 1945 betekende niet het einde van de Tweede Wereldoorlog, niet buiten en niet binnen Europa. Zo voltrokken zich in het oostelijk deel van het continent massale etnische en geopolitieke zuiveringen, dikwijls met grof geweld uitgevoerd, gevolgd door de vestiging van een nieuw dictatoriaal regime, minder bloedig misschien, maar niet minder repressief. Met toestemming overigens van de westelijke geallieerde leiders.

Er zijn, kortom, genoeg redenen ­serieuze kanttekeningen te plaatsen bij de komende feestelijke herdenkingen en ook de andere kanten van deze geschiedenis te belichten. En dat geldt a fortiori wanneer zulke herdenkingen van 75 jaar vrijheid betrekking hebben op het verleden van ­Nederland zelf.

Maar dat is nog niet alles. Niet alleen de geschiedenis zelf, ook ontwikkelingen in het heden zouden ons de wenkbrauwen moeten doen fronsen bij het beluisteren van de toespraken van hoogwaardigheidsbekleders in Normandië, Terneuzen of op de Dam. De internationale samenwerking in dienst van een rechtvaardige en humane wereldorde, die bij herdenkingen van de bevrijding wordt bejubeld als de uitkomst van de geallieerde overwinning, heeft immers sinds vele jaren niet zo sterk onder druk gestaan.

Wapenbeheersing, vluchtelingen, klimaatcrisis – multilaterale overeenkomsten zijn niet erg populair in een tijd waarin de politiek in sterke mate wordt bepaald door neonationalistische bewegingen en regimes. De VS, die zich overigens altijd al dubbelzinnig opstelden als het erop aankwam zich te conformeren aan de wereldorde die zij zeiden te verdedigen, gaan daarin onder leiding van Trump voorop. Maar de VS staan hierin, zoals gezegd, niet alleen, integendeel. Het broeit overal.

Het is de hoogste tijd om de al te vertrouwde voorstellingen van D-day, de bevrijding van Europa en het einde van de Tweede Wereldoorlog, van hun mythische dimensies te ontdoen. Om het verleden beter te kunnen begrijpen en daarmee een scherper zicht op onze eigen wereld te krijgen.